HDP seçim değerlendirmesi: Baskılara rağmen mecliste

HDP, doğuda kaybettiği oylara rağmen meclise girmeyi başardı. HDP'nin oy kaybettiği bölgelerde herhangi bir seçim kampanyası yürütmemiş olan MHP oylarını arttırdı.

„HDP, 1 Kasım seçimlerine göre çatışmaların yaşandığı bölgelerde 120 bin oy kaybetti.“ Foto: dpa

24 Haziran seçimlerinden bir hafta önce, Hakkâri’nin bir dağ köyündeydik. Köylülerin seçimlere ilişkin hararetli tartışması dağların yamaçlarında dolanan savaş helikopterlerinin sesiyle sık sık bölünüyordu. Köylülerden biri AKP’yi kastederek “bu helikopterler seçim çalışması yapıyor“ diyor ve ekliyordu: “PKK’ye karşı başarılı bir operasyon yaparak seçimi kazanmayı hedefliyorlar. O yüzden Kandil Dağı’na operasyon yapıyorlar.“

Sohbete katılan bir genç ise, yakınlardaki bir korucu köyünün muhtarının askerler tarafından uyarıldığını, “bu köyden HDP’ye oy çıkarsa hepinizin işine son veririz“ dediğini iddia ediyordu. Bu iddiayı güçlendirecek somut deliller de vardı. Şanlıurfa-Ceylanpınar’ın AKP’li belediye başkanının, partilerine oy vermedikleri takdirde kadrolu işçilerini işten atmakla tehdit ettiğini gösteren video da bu iddiaları doğrular nitelikteydi.

Tüm baskılara rağmen HDP aldığı yüzde 11,70 oy ile 7 Haziran 2015’teki başarısına (yüzde 13,1) yaklaşırken, oylarını 1 Kasım 2015 seçimlerinde aldığı yüzde 10,75’in bir puan üstüne çıkardı. Böylece 1 Kasım’da 5 milyon 141.494 oy alan HDP, 24 Haziran’ın kesinleşmemiş sonuçlarına göre 5 milyon 867 bin 378 oy aldı.

Fakat HDP, 1 Kasım 2015 seçimlerine göre Ağrı, Batman, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Dersim ve Van’da toplam 120 bin oy kaybetti. HDP bu oy kaybını çatışmaların yaşandığı bölgelerde gerçekleşen göçe ve askeri baskılara dayandırıyor. Nitekim oransal olarak en büyük oy kayıpları, 2015’ten itibaren ciddi çatışmaların, sokağa çıkma yasaklarının ve daha sonra mahalle boşaltmalarının yaşandığı illerde yaşandı.

HDP Mardin Milletvekili Mithat Sancar, seçim bölgesi olan Mardin’deki baskıların yoğunluğuna dikkat çekiyor; “Benim seçim bölgem olan Mardin’de mülki amirler bile AKP lehine çalışıyordu. Bazı köylerde seçmen bize oy vermemesi için açıkça uyarılar aldı. Buna rağmen aldığımız oyları kimse küçümsemesin. Ağır baskılara rağmen seçmenin bize ilgisini ısrarla koruduğunu herkes görmüş oldu.“

Doğuda kaybedilen oylar

HDP’nin, 1 Kasım’a göre oy kaybı yaşadığı Kürt illerinde MHP’nin oylarını radikal bir ivmeyle 159 bin artırmasının ise akla yaktın bir izah henüz yapılabilmiş değil. HDP bu durumu açıklığa kavuşturmak için bir araştırma yürütüyor. Kimi HDP’lilere göre AKP’nin bölgede kaybettiği 143 bin oy MHP’ye gitti. Örneğin Antep'te AKP 54 bin oy kaybederken, MHP 41 bin oy artırdı. Adıyaman'da da AKP'nin 36 binlik oy kaybına karşı MHP 21 bin 600 oy artırdı.

MHP, HDP’nin oy kaybettiği Van’da, 1 Kasım’da 6.348 oy alırken 2018 seçimlerinde 16.237 oy alarak %155 artış gösterdi. 1 Kasım’da Muş’ta 2.708 olan oyunu 24 Haziran’da 7.050’ye, Diyarbakır’daki 6.619 oyunu 11.959’a, Mardin’deki 3.701 oyunu 10.423’e, Şırnak’taki 3.081 oyunu 9.366’ya, Hakkâri’deki 2.232 oyunu 5.165’e, Siirt’teki 2.379 oyunu 5.311’e çıkardı. 24 Haziran’a ilişkin bu bölgelerdeki ilginç verilerden biri ise, sandığa gittiği halde milletvekili seçimleri için oy kullanıp cumhurbaşkanlığı için oy kullanmamış olan seçmen sayısı.

Örneğin Van’da 15 bin 811 kişi, Muş’ta 5 bin 636 kişi, Diyarbakır’da 25 bin 517 kişi, Mardin’de ise 11 bin 901 kişinin sandığa gittiği halde sadece siyasi partilere oy verdiği ancak cumhurbaşkanlığı için oy kullanmadığı iddia ediliyor.

İstanbul’dan seçilen HDP Eş Genel Başkan Yardımcısı Saruhan Oluç, sandık bazlı inceleme yaptıklarını ve MHP’nin daha önce oy almadığı yerlerde blok oyların çıktığını, bunun da “normal“ olmadığını söylüyor. Oluç’a göre bazı bölgelerde AKP’nin oyları MHP’ye kayarken kamu görevlileri de ağırlıklı olarak bu partiye yöneldi. Oluç, oylarındaki düşüşün temel sebebi olarak baskı, hile ve sandık taşımaları olduğunu söylese de HDP’nin aday gösterdiği bazı isimlerin seçmen tarafından yeteri kadar ilgi göremediğini de ifade ederek, kendi eksikliklerine dikkat çekiyor.

Her halükarda MHP’nin 24 Haziran öncesinde radikal oy artışı kaydettiği Kürt illerinde gözle görülür bir seçim çalışması yapmadığı ve Kürt seçmene hiçbir vaatte bulunmadığı biliniyor. Dolayısıyla bu partiye giden 159 bin oyun adresinin bölgedeki kolluk kuvvetleri, kamu görevlileri, korucular ve daha önce AKP’ye oy vermiş olan bazı kesimler olduğu söylenebilir. 24 Haziran seçimlerinin ortaya koyduğu tablonun daha çok tartışılacağına kuşku yok.

Cezaevinden gelen oylarda artış

24 Haziran sonuçlarının en ilginç verilerinden biri ise cezaevlerinde karşımıza çıkıyor. Hapishanedeki seçmenlerin oy tercihleri, aslında Türkiye’deki genel vaziyeti anlamak için en önemli göstergelerden biri gibi görünüyor. 1 Kasım’da cezaevlerinden toplam 13.277 oy alan HDP, 24 Haziran’da bu sayıyı 31,420’ye çıkardı. Bu artış, 1 Kasım 2015’ten sonra hapse atılanların profiline ve iktidarın cezaevlerindeki uygulamalarına ilişkin bir fikir veriyor.

Nitekim AKP, 1 Kasım’da cezaevlerinden 6.644 oy alırken, 24 Haziran’da bu oyu, resmi olmayan sonuçlara göre 5.526’ya düştü. Cezaevlerindeki sonuçlarda ilginç olan noktalardan biriyse 1 Kasım’da 3.145 oy alan MHP’nin radikal bir yükselişle, resmi olmayan rakamlara göre 16.360 oy almasıydı. MHP’nin cezaevlerindeki bu oy artışının temel nedeninin, seçimler öncesinde siyasi olmayan mahpuslar için af getirilmesi talebi olduğu tahmin ediliyor.

Tüm engelleme ve baskılara rağmen HDP yüzde 10’luk seçim barajını aşarak Ankara’ya 67 milletvekili gönderebilmiş olması, Türkçü-İslamcı iktidarın sayısal üstünlüğe rağmen psikolojik üstünlüğü elde etmesini engellemiş durumda.